Trudne pytania na maturze ustnej z polskiego.

Na maturze ustnej z języka polskiego zazwyczaj pojawiają się podobne pytania odnoszące się do bibliografii, kompozycji pracy czy wyboru tematu. Warto przed egzaminem przeanalizować własną prezentację w kontekście zadawanych pytań. Poniżej przedstawiam zestaw najczęściej pojawiających się pytań:


WYBÓR TEMATU I ZAKRES TREŚCI
1. Przedstaw, czym kierowałeś się wybierając temat? / Wyjaśnij, dlaczego wybrałeś właśnie ten temat.
2. Uzasadnij dobór tekstów i autorów. / Wyjaśnij, jakie były kryteria doboru tekstów i cytatów wykorzystanych w prezentacji.

WYBÓR MOTTA/SENTENCJI
3. Wyjaśnij, czym się kierowałeś wybierając motto prezentacji./ Uzasadnij wybór i znaczenie w kontekście prezentacji.
KOMPOZYCJA
4. Wyjaśnij, czym się kierowałeś przy opracowaniu kompozycji wypowiedzi, doboru tekstów.

TERMINOLOGIA, POJĘCIA
5. Wyjaśnij podstawowe pojęcia wykorzystane w prezentacji.
6. Ustosunkuj się do literatury przedmiotu.
7. Wyjaśnij pojęcia wykorzystane podczas prezentacji.
8. Omów, jaki był rodowód zaprezentowanych gatunków?

PYTANIA NA MATURZE O JĘZYK/SŁOWNICTWO
9. Wyjaśnij, która z zaprezentowanych przez Ciebie reklam szczególnie eksponuje środki perswazyjne.
10. Wyjaśnij znaczenie frazeologizmów związanych z tematem prezentacji.
11. Nazwij funkcje językowe, które występują w przygotowanej przez Ciebie planszy.

FUNKCJONALNOŚĆ TEKSTÓW KULTURY
12. Uzasadnij, jaką pełnią funkcję zaprezentowane dzieła sztuki? (lub inne teksty kultury).
13. Omów, który obraz zaprezentowany obraz przemawia do Ciebie najbardziej?
14. Uzasadnij dobór tekstów i dzieł malarskich do prezentacji.

WŁASNA OPINIA
15. Ustosunkuj się do kluczowego zagadnienia przedstawionego w prezentacji.
16. Wyjaśnij, z którego tekstu korzystałeś najczęściej materiał rzeczowy do swojej prezentacji i jakie były tego przyczyny (powody).
17. Wyjaśnij, czym się kierowałeś wybierając do prezentacji lektury, w których dominuje dany motyw.

PYTANIA O REALIZACJĘ TEMATU/TREŚCI
18. Wyjaśnij, źródłosłów pojęć użytych w prezentacji.
19. Omów jeden z gatunków literatury typowych dla powieści XIX wieku.
20. Uzasadnij dobór materiału rzeczowego do prezentacji w zakresie realizacji tematu./ Uzasadnij dobór tekstów i autorów do przygotowania prezentacji./ Wyjaśnij, dlaczego dokonałeś takiego wyboru tekstów w zakresie literatury podmiotu.
21. Wskaż najbardziej kontrastowe ujęcie toposu zaprezentowanego w prezentacji.

ODNIESIENIE DO WSPÓŁCZESNOŚCI
22. Przedstaw swoje zdanie, które zagadnienie omówione w prezentacji jest aktualne do dziś?
23. Jaki jest stosunek dzisiejszej młodzieży do zaprezentowanych zagadnień?
24. Przedstaw swoje zdanie, które zaprezentowane zagadnienie jest aktualne do dziś?

PYTANIA NA MATURZE USTNEJ DOTYCZĄCE BIBLIOGRAFII
25. Skomentuj, które opracowanie z literatury przedmiotu było Ci najbardziej pomocne w przygotowaniu do prezentacji?
26. Omów, jaka literatura przedmiotu była Ci pomocna w przygotowaniu prezentacji?
27. Wyjaśnij, która pozycja bibliograficzna była podstawą Twojej wypowiedzi?
28. Omów, z której pozycji bibliograficznej zaczerpnąłeś klasyfikację gatunków omówionych w prezentacji.
29. Wyjaśnij, która pozycja z literatury przedmiotu była Ci najbardziej pomocna w pracy nad tekstem?

Różne wizje antyku w poezji Kazimierza Tetmajera i Leopolda Staffa

Okres Młodej Polski to niezwykły czas odrodzenia się poezji. Pozytywistyczna powieść ustępuje miejsca liryce, by na powrót mogła budzić serca i wołać doniosłym głosem o czyn. Jednakże nowonarodzona poezja jest taka jak społeczeństwo końca epoki. Ciemność, brud, zawód i niemoc to tylko fragment uczuć targających większością ludzi. Iście dionizyjskie uczty, prostytucja, narkomania i sztuka to świat w jakim rodzi się „pieśń”. Wizerunek twórców również ulega zmianie. Artysta z niosącego światło przewodnika ludzkości staje się niedożywionym biedakiem, pośmiewiskiem dla banalnego tłumu, psychopatą, lub geniuszem. O wszystkim decyduje masa, która tak naprawdę nie rozumie sztuki, pragnie prostoty i daje sobą kierować. Rodzące się myśli filozoficzne również nie dają oparcia ukazując złą sytuację człowieka w świecie, analizują najwstydliwsze skłonności i wywlekają najczarniejsze sekrety ludzkiej podświadomości. Tęskniąc za pięknem i prawdziwymi ideałami, artyści odkrywają wieś i prostego, silnego chłopa. Nowa fascynacja, nowe zauroczenia i kolejny zawód. Wieś nie jest swojską arkadią a jedynie obrazem zacofania i nieporozumień międzywarstwowych. Szukając czystości i idealności wielu twórców spogląda w odległą przeszłość. Rządzony ręką pięknych bogów świat antyczny przyciąga i zachwyca. Niezwykła fantastyka i, chciałoby się rzec, prawdziwie żywe ideały pobudzają wyobraźnię i są dla wielu źródłem natchnienia.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer to jeden z najwybitniejszych młodopolskich poetów. Urodzony w Ludzimierzu w 1865 r. artysta, po utracie majątku wraz z rodziną przeniósł się do Krakowa. Tam też odebrał staranne wykształcenie i rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wyjechał do Warszawy a następnie do Heidelbergu gdzie kontynuował naukę. Debiutował mając 21 lat poematem prozą zatytułowanym „Illa” oraz nowela „Rekrut”. Swój pierwszy tom poetycki wydał w 1891r. Jest autorem ośmiu serii „Poezji”, opowiadań, dramatów oraz powieści.

„W literaturze europejskiej schyłku XIX wieku – jak zauważył Ireneusz Sikora- konkurowały ze sobą dwie wizje kultury antycznej: wywiedziona z pism Fryderyka Nietzschego wizja Grecji mrocznej, heroiczne, i dynamicznej oraz parnasistowska, przedstawiająca statyczną, harmonijną i bezkonfliktową helladę marmurowych posągów i idealnego arkadyjskiego pejzażu, ożywionego czasem idyllicznymi igraszkami nimf i faunów.” Bez wątpienia poezja Kazimierza Tetmajera nawiązuje do drugiej, sielankowej wizji antyku. Bohaterami jego utworów są silni wysportowani grecy, herosi chcący walczyć i zdobywać sławę oraz piękne nimfy, boginie odurzające śmiertelników swym urokiem. W wierszu „Herakles” poeta przedstawia wspaniałego i niezwykle silnego młodzieńca:

Przez stepy szedł Herakles [...]
A w kędziorach mu bujnych wiatr świszczący śpiewał
I o bary szerokie bije jak o skałę.
I słońce mu promieniało na piersi wspaniałe”

KOMIZM W BAJKACH I SATYRACH OŚWIECENIOWYCH

Oświecenie - to czas opamiętania, czas przestrogi i groźby. Cień niebezpieczeństwa unoszącego się nad słabnącym coraz bardziej państwem wywarł wpływ na wszelkie płaszczyzny życia. Zaczęto szukać ratunku i co najdziwniejsze śmiech okazał się być niezwykle istotny. Właśnie śmiech, który w dzisiejszych czasach istnieje jako „synonim” zdrowia, pomaga również wzbogacić się człowieczemu wnętrzu, rozbudować szereg wyznawanych wartości i piętnować to, czego nie akceptujemy.

Komizm jest stałym elementem życia ludzkiego już od początku naszego istnienia. Jak zauważył Henri Bergson w swym „Eseju o komizmie”: „to, co komediowe jest specyficznie ludzkie - nie ma stworzeń ani rzeczy, które mogłyby być komiczne inaczej niż tylko przez skojarzenie z jakąś człowieczą cechą.”

Powtórka do matury - RENESANS

RENESANS – ODRODZENIE

RAMY CZASOWE RENESANSU:
XIV-XVI Włochy, Polska (koniec) XVw – (początki) XVIIw
Renesans zwany w Polsce odrodzeniem, to epoka przemian w mentalności człowieka. Odejście od dominacji religii i spraw Boskich, a zwrócenie ku człowiekowi. Już sama nazwa "odrodzenie" świadczy o czymś nowym, o odbudowaniu czegoś, ponownych narodzinach.

TERMINY RENESANSOWE

Antropocentryzm – „antropos” – człowiek – człowiek w centrum zainteresowania zarówno pod względem jego wybitnych zdolności, piękna zewnętrznego, budowy wewnętrznej oraz filozoficznych pytań o sens i cel życia oraz o to jak żyć?

Fraszka – frasca - gałązka, drobiazg. To krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada puentę.

Sielanka - utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego. Gatunek powstały z piosnek pasterskich. Często przedstawia sceny z życia pasterzy i rolników i odsłania wątki miłosne. Sielanka ukazuje beztroskie, spokojne i pogodne życie, wypełnione miłością.

Pozytywistyczna ideologia w szatach alegorii w utworach „Z przeszłości” i „Prometeusz i Syzyf” Marii Konopnickiej

Ludzie podnoszący ideały pozytywistyczne, długo musieli toczyć zacięty bój z pokoleniem romantyków. Jednak głęboka wiara we własne poglądy, a przede wszystkim w poprawę bytu jednostek, dodawała sił w tym ciężkim zmaganiu. Z każdym dniem grono młodych pozytywistów rozrastało się. Głoszone tezy emanowały świeżością i czynem, tak potrzebnym zrujnowanej ojczyźnie. Pozytywiści nie bali się nazywać rzeczy po imieniu, surowo ocenili ludzi rządzących Polską. Krytykowano wszystkie potknięcia, pomyłki i grzechy, niszcząc w ten sposób propagowane przez romantyków tezy, w których idealizowano minione czasy. W roku 1881 spór „młodych” i „starych” cichł, gorące debaty wygasały i powoli znikały z gazet. Oczy literatów zwróciły się w stronę młodej, rozpoczynającej swą karierę pisarską Marii Konopnickiej. Wydane w 1881 roku „Fragmenty dramatyczne” odbiły się szerokim echem w kręgach literackich wywołując szereg dyskusji i sporów, w większości krytykujących talent i moralność pisarki. „Z przeszłości” a także wydany jedenaście lat później „Prometeusz i Syzyf” to dzieła emanujące olbrzymią oryginalnością, a także pięknem głoszonych ideałów ukrytych w alegorycznych obrazach.

Maria Konopnicka przyszła na świat w Suwałkach w roku 1842. Niedługo później cała rodzina przeniosła się do Kalisza. Śmierć matki wniosła wiele smutku i bólu w życie młodej dziewczyny. Wychowaniem sześciorga dzieci zajął się ojciec, surowy i zamknięty w sobie prawnik, uczący potomstwo szacunku dla ideałów romantycznych oraz miłości do ojczyzny. Przyszła poetka przez rok pobierała nauki w Warszawie, gdzie zawarła trwałą przyjaźń z Elizą Orzeszkową. Po powrocie do rodzinnego miasta, dwudziestoletnia Maria wychodzi za mąż za szlachcica ziemianina, Jarosława Konopnickiego. Życie w Bronowie, a następnie w Gusinie bardzo różniło się od dotychczasowej egzystencji pod okiem surowego ojca. Maria zaczęła dostrzegać ułomności szlachty.

1. Test maturalny dla uczniów I klasy - Starożytność

Po powtórce ze starożytności przyszedł najwyższy czas na pierwszy test maturalny z rozumienia tekstu czytanego. Poniższy test odwołujący się do starożytności nie jest trudny - idealny dla uczniów I klasy LO. Zapraszam do uważnego odczytania i odpowiedzi na kolejne pytania.

Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj własnymi słowami. Wszystkie pytania odnoszą się do tekstu. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.

Andrzej Szczeklik Oczyszczająca moc


1. Przed sześciuset laty Petrarka twierdził, iż gdyby wziąć tysiąc ludzi cierpiących na tę samą chorobę i połowę z nich oddać w ręce lekarza, połowę zaś zostawić swojemu losowi, to ci ostatni mieliby lepsze szanse na wyzdrowienie. Przez wieki też powtarzano, iż między dobrym a złym lekarzem różnica jest ogromna, lecz między dobrym lekarzem a brakiem lekarza nie ma różnicy żadnej. Jeśliby tak było, to jak mogła przez tysiąclecia funkcjonować medycyna? Czym wytłumaczyć wyzdrowienia?

Analiza i interpretacja wiersza Tadeusz Różewicza „Od jutra się zmienię”

Tadeusz Różewicz

OD JUTRA SIĘ ZMIENIĘ

To się zaczęło 28 września 1992 roku

Od jutra się zmienię
Tak! Od jutra

a więc od jutra
jest to postanowienie
do którego się przygotowa
przygotowywa... no! nie! tak nie można
dalej żyć
a także bliżej

a więc jest to postanowienie
do którego wprawdzie przygotowy
a raczej się przygotuję
nie przygotuję tylko przygotowuję
od wielu lat a nawet przygotowywuję się

i wreszcie dziś nieodwołalnie
postanowiłem
że od jutra się zmienię
tak sobie postanowiłem dziś
w nocy
po przebudzeniu

przed zaśnięciem czytałem
w książce tytułu nie pamiętam
a może to była księga
że można iśc w dwóch kierunkach
dobry: strona prawa przód i góra
zły: strona lewa tył i dół

ale dziś już za późno
aby stronę lewą zamienić na prawą
tył na przód też nie będzie łatwo
od biedy dół mogę zmienić na górę
nawet leżąc w łóżku
przyjdzie mi to łatwiej
niż przy stole lub stoliku
lub na wieczorze poetyckim
"przy świecach"
pęknę ze śmiechu

i jeszcze czytałem w tej księdze
inne słowa
dobro zło
jasność ciemność
mądrość głupota
piękno brzydota
wysokość niskość
ciepło chłód
siła słabość

autor może filozof a nawet prorok
nie pamiętam bo zasnąłem
napuszczał te słowa na siebie
szczuł na siebie

z jego wysokiej gadaniny
wynikało że
muszę zło zamienić na dobro
ciemność na jasność
głupotę na mądrość
brzydotę na piękno
niskość na wysokość
chłód na ciepło
słabość na siłę

jeśli tego nie dokonam
to nigdy się nie zmienię
na lepsze

ale przecież nie mogę
tego dokonać w łóżku
przed zaśnięciem

ta zmiana
musi się dokonać nie tylko we mnie
bo tego nikt nie zauważy
a jeśli nie zauważy
to nie będzie wiedział że się zmieniłem
nawet ja sam mogę
nie zauważyć
że się zmieniłem
z gorszego na lepsze

jakże daleko odbiegam
od tematu
wróćmy do naszych baranów
wracam więc
do moich baranów
do czarnych baranów
i do białych baranów
i do pierwotnego tekstu
z 28 września 1992 roku

zasypiam ze stanowczym
nie-odwołalnym
(proszę mi darować to dzielenie
słowa na dwie części ale to takie modne
i głęboko heideg-gerowskie
lub hei-deggerowskie -
Heide poganin Heide wrzosowisko
Heide postać
durr
Heide - moor -
Heide - angst heikel heil
moja składnia po przebudzeniu
ist nicht heideggerianisch)

a więc zasnąłem
z postanowieniem że zmienię się
od jutra

ach! to słynne "się"
u kogo gdzie kiedy do diabła
naczytałem się
tyle mądrości na temat "się"
już mi to bokiem wychodzi
a więc stało się
od jutra się zmienię

dziś jest już za późno
leżąc w łóżku nie mogę "się"
zmienić
a przy tym to "się" zaczyna
mnie śmieszyć i moje postanowienie
może się ośmieszyć
nie można tego uczynić
przewracając się z lewego boku
na bok prawy
opanowały mnie poważne wątpliwości
czy mogę się zmienić w łóżku
wstałem i usiadłem na krześle
przy biurku
"tu się nowe życie rozpoczyna"

Vita Nuova

To się zaczęło 28 września 1992 roku
(a dziś mamy już sobotę 7 listopada)
a zaczęło się tak:
powiedziałem (sobie)
"od jutra się zmienię"
wprawdzie "jakiś Głos"
powiedział
"czemu od jutra
zmień się dziś
teraz"

zawsze są dwie możliwości
można się zmienić na lepsze
albo na gorsze

oczywiście ja chciałem się
zmienić na lepsze

ale się nie zmieniłem

zamiast czytać Króla-Ducha
oglądałem Dynastię

zamiast myśleć o zbawieniu duszy
czytałem gazety

zdaję mi się
że już się nie zmienię
do końca życia
ba mamy już pierwsze dni
lata 1993 roku
a ja... (ale to już moja tajemnica)


Tadeusz Różewicz to bez wątpienia jeden z największych współczesnych polskich poetów. Jego poezja, choć niezwykle trudna, przyciąga i fascynuje nawet najwybredniejszych odbiorców. W swoich wierszach poeta nie boi się zadawać pytań, na które nie istnieją proste odpowiedzi. Nie unika również tematów drażliwych, dotyczących najbardziej intymnych chwil ludzkiego życia. Poezja ta pomaga odnaleźć drogę w głąb siebie nie wskazując nic jednoznacznie.

Struktura gatunkowa „Miesięcy” Kazimierza Brandysa

W literaturze XX wieku coraz trudniej odnaleźć dzieło idealnie pasujące do wyznaczonego wzoru gatunkowego. Nie można jednak mówić o całkowitym „wymieraniu gatunków”, a raczej o ich wzajemnym przenikaniu się w tak wielkim stopniu, że trudno postawić jakąkolwiek granicę. Autorzy chętnie posługują się formami synkretycznymi, ponieważ umiejętne z nich korzystanie wzbogaca utwory, dodając im oryginalności. Warto również wspomnieć o niezwykłej nobilitacji gatunków z pogranicza literatury. Wszelkie formy paraliterackie takie jak esej, felieton, czy reportaż doczekały się powtórnych narodzin, a także oderwania od prasy, z którą do tej pory były ściśle związane.

„Miesiące” Kazimierza Brandysa są bez wątpienia utworem z pogranicza, ukazującym silnie związanie jednostki z przemianami politycznymi i jak zauważył Jerzy Kandziora „próbą odnalezienia siebie w kontekście dziejowym a także odpowiedzi na pytanie kim jestem i ile znaczę?”1

Czy w przypadku „Miesięcy” możemy mówić o jakimś konkretnym gatunku, sztywnej ramie zamykającej w sobie dzieło? Bez wątpienia pewne cechy gatunkowe można odnaleźć w utworze Brandysa, jednakże żadna nie góruje nad pozostałymi w takim stopniu, by móc jednoznacznie określić jego przynależność.
Swoją strukturą utwór Brandysa przypomina dziennik (podział na lata, miesiące, dni), na którego kartach przenikają się najróżniejsze gatunki. Swoboda, jaką dają wszelkie formy pamiętnikarskie i autobiograficzne, jest tutaj w pełni wykorzystana.
„Miesiące” nie są jednak z góry skomponowanym dziełem, ponieważ autor-bohater umieszczony jest w rzeczywistości, którą opisuje i nie posiada wiedzy o przyszłych losach.
Niekiedy wydarzenia ukazane w utworze relacjonowane są z pewnym opóźnieniem. Autor zazwyczaj podaje przyczynę takiego stanu rzeczy, niejako usprawiedliwiając się w oczach odbiorcy. Odbiorca zresztą pełni bardzo istotną funkcję w dziele Brandysa. Mówiąc o swoich uczuciach, pisarz nawiązuje porozumienie z adresatem tekstu. Czytelnik przestaje być kimś obcym, a staje się powiernikiem, cichym sprzymierzeńczą, „spiskującym” z nadawcą przeciwko absurdalności ustroju, a także znającym jego obawy i fascynacje:

„Dopiero wtedy zobaczyłem jej twarz. Trudno mi ją opisać, pamiętam tylko metalową biel cery, purpurowe wargi i za krótki nos. I przez następna godzinę myślałem tylko o niej.[...] Po godzinie przyszła mi do głowy myśl, że najlepszym rodzajem śmierci byłby spazm w miłosnym uścisku z tą kobietą. Myśl niedorosła. Lecz podniecająca.”2

Motyw snu w poezji Józefa Czechowicza

My, wydrążeni ludzie,
My, chochołowi ludzie,
razem się kołyszemy.
T. S. Eliot


Pierwsza połowa XX wieku to trudny okres, w którym wszystkie nadzieje na lepszą przyszłość zostały pogrzebane pod „gruzami wojny”. Ludzie, zatopieni w pięknych kolorowych snach, już za chwilę mieli się przebudzić w „koszmarze rzeczywistości”.
Świat nie zapomniał o poezji, lecz rzucił na nią swój gorzki cień. Człowiek marzący o wytchnieniu krył się w głębinie własnego wnętrza. Tylko tam jego uczucia i myśli były bezpieczne.
Świat Józefa Czechowicza często przybierał odcień szarości. Czynny udział w pierwszej wojnie światowej, odcisnął niezmywalne piętno na psychice młodego poety.
Widok śmierci zachwiał wiarę w piękno i wartości. Poezja nie była dla niego ucieczką,
a raczej naczyniem na ból, strach i iskry nadziei. Katastrofizm stał się jedyną możliwą i ciągle otwartą drogą wypełnioną zwątpieniem i niepokojem, ściśle związany z nieznaną przyszłością. Oprócz ciepłych arkadyjskich wizji w wierszach Czechowicza nieustannie gości śmierć. Czasem jest tylko niewielkim skrawkiem cienia, czymś nieodłącznym, cicho tułającym się na granicy świadomości. Innym razem porywa do tańca całą uwagę poety.
Jako tajemnica fascynuje i przeraża, pociąga i odpycha, jest zdobywczynią, której nie sposób się oprzeć. Jednak Czechowicz nie chce żyć w strachu i szarości, próbuje znaleźć choćby chwilowe ukojenie. Szuka panaceum na przyszłość, której się lęka.

Powtórka do matury - ŚREDNIOWIECZE

1. RAMY CHRONOLOGICZNE ŚREDNIOWIECZA
Średniowiecze- V - XV stulecie. Za datę początkowo uznaje się upadek starożytnego Rzymu(476)., a koniec epoki:
-upadek Konstantynopola(1453),
-wynalezienie druku Gutenberga(1440),
- odkrycie ameryki przez Krzysztofa Kolumba(1492).

Trzy podstawowe okresy średniowiecza:
-wczesne średniowiecze(V-X)
-dojrzałe średniowiecze(X-XIII)
•styl romański
•styl gotycki
-późne średniowiecze(XIV-XV)

2. HASŁA DOBY ŚREDNIOWIECZA
Teocentryzm - Bóg w centrum zainteresowania. Uznawano Go wówczas za przyczynę, ośrodek, cel wszystkiego. Taki pogląd, sprowadzający wszystkie sprawy ludzkie do Boga oraz podporządkowujący celom pozaziemskim wszystkie strefy kultury.(Św. Augustyn)

Uniwersalizm - Dominacja kościoła była przyczyną uniwersalizmu, czyli jednolitości epoki średniowiecza. Gdziekolwiek docierały idee chrześcijańskie, kultura przybierała podobną formę, a filozofia, sztuka i literatura podejmowały te same problemy i motywy.

Archaizm - to element językowy, który stał się z różnych względów przestarzały.

Wzorzec parenetyczny - model postępowania, wzór, w średniowieczu powstały wzorce:
- idealny rycerz - Roland,
- idealny władca – król Karol, król Artur,
- asceta – św. Aleksy,
- święty – św. Franciszek.

Styl Romański - XI -XIII charakteryzuje się prostotą i masywnością. Grube, zbudowane z kamiennych ciosów mury nakryte są ciężkim sklepieniem w kształcie połowy walca. Okna są niewielkie, okrągło łukowe, a bryłę budynku urozmaicają wieże i przybudówki. W malarstwie sceny bez perspektywy, silna gloryfikacja np.aniołowie nad świętą rodziną, złota barwa odzwierciedlająca wspaniałość nieba.

Styl Gotycki - XIII-XV budowle strzeliste o cienkich ścianach, wysokie, ostrołukowe okna. W malarstwie postacie i długich sylwetkach, ekspresyjne sceny często przedstawiające męki, tortury, cierpienia zbawiciela i świętych.

Apokryfy - to uzupełnienie opowieści biblijnych, mające pozory autentyzmu. Ich autorstwo przypisywano uczestnikom historii świętej.

Pieta - wizerunek Matki Bolejącej nad ciałem zdjętego z krzyża Chrystusa,

Hagiografia - żywotopisarstwo, utwory opisujące życie i czyny świętych np. Legenda o św. Aleksym

Danse macabre - Taniec śmierci popularna średniowieczna alegoria przypominająca o nieuchronnym śmiertelnym losem, wyrażająca również rozczarowanie marnością świata i skargę na przemijanie.
Szkielet, szczerzący w upiornym uśmiechu zęby, prowadzi makabryczny korowód przedstawicieli wielu stanów. Po śmierci będziemy wszyscy tak samo traktowani nie zależnie od warstw społecznych.

Asceza - wywodzi się z greckiego i oznacza „ćwiczenie”. Określamy nim średniowieczny ideał postępowania polegający na dobrowolnym wyrzeczeniu się wszystkich rozkoszy i przyjemności życia. Ten, kto podąża drogą ascezy, czyli asceta, poddaje nieustannym ćwiczeniom swoje ciało i duszę. Ascezę uważano w średniowieczu za najlepszy sposób osiągnięcia zbawienia.


3. FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZA
Tomizm – filozofia św. Tomasza z Akwinu- przedstawiała wizję świata harmonijnego, stanowiącego drabinę bytów (człowiek znajduje się na niej między aniołami a zwierzętami), na której każde istnienie ma własne, celowe, naturalne miejsce. Wszystko, co jest, składa się z materii i formy; ciało to cześć materialna człowieka, dusza zaś to jego forma; czyli człowiek to połączenie duszy i ciała, a nie sama dusza. Rozum może pojąć wszystko-nawet Boga.

Augustynizm – św. Augustyn. Świat dzieli się na dwie sfery: materialną i duchową; człowiek jest duszą uwięzioną w ciele. Wszystko, co istnieje, powstało dzięki miłości Bożej. Miłość to uniwersalna siła, która sprawia, że wszystko dąży do Boga. Poznajemy przez miłość oraz intuicję, a także dzięki oświeceniu przez Boga. Wszystko, co stworzył Bóg, jest dobre, stąd zło nie istnieje- jest nicością; człowiek jest wolny, może wiec odwrócić się od dobra i skierować ku nicości; czyli zło wynika z wolności ludzkiej. Najważniejsze dzieło Wyznania.

Scholastyka – to średniowieczna metoda filozoficzna, polegająca przede wszystkim na:
-oparciu wiedzy na zhierarchizowanych autorytetach
-podporządkowaniu wiedzy zasadom wiary

Franciszkanizm – filozofia wiary radosnej opartej na afirmacji – umiłowaniu każdej rzeczy stworzonej przez Boga. Franciszkanin to człowiek prosty, radujący się z życia, głęboko religijny i miłujący naturę.



4. LITERATURA ŚREDNIOWIECZNA

Bogurodzica - najstarsza polska pieśń religijna, a zarazem najstarszy polski tekst poetycki, niegdyś rolę hymnu narodowego: śpiewało ją rycerstwo pod Grunwaldem.
Pieśń oparta jest na idei pośrednictwa. Wspólnota wiernych zwraca się w niej do Marii o wstawiennictwo u swojego Syna oraz do samego Jezusa, by ze względu na osobę Jana Chrzciciela dał modlącym się szczęśliwe i bogate życie na ziemi, z także wieczne bytowanie w raju.
Archaiczne formy językowe według podziału: archaizmy leksykalne(gospodzin, zbożny), fonetyczne(Krzciciel), fleksyjne(zyszczy), słowotwórcze(Bogurodzica), znaczeniowe(inne znaczenie dzisiaj), składniowe(Bogiem sławiena).