Powtórka do matury, sprawdzianu - Romantyzm

1. Geneza epoki romantyzmu: w Polsce początek romantyzmu datuje się na rok 1822 - wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza;
koniec epoki przypada w roku 1863 - wybuch powstania styczniowego.

Na świecie zwiastunami przemian w literaturze są zjawiska wpisane w tzw. Preromantyzm:

Sturm und Drang - Okres burzy i naporu - nazwa zaczerpnięta z tytułu dramatu F.M.Klingera przypadający na lata 1767-1785. Okres ten to protest literacki przeciwko rozbiciu państwa niemieckiego na małe państewka feudalne, przeciw upadkowi gospodarczemu i kulturalnemu. W okresie burzy i naporu działali najwięksi niemieccy poeci Johann Wolfgang Goethe oraz Fryderyk Schiller.


Caspar David Friedrich, Mężczyzna i kobieta obserwujący księżyc





Gotycyzm - nurt kultury europejskiej, stanowiący jeden z jej przedromantycznych prądów. Główną cechą gotycyzmu jest zachwyt utworami i budowlami pochodzącymi z tajemniczego, mrocznego średniowiecza. Pierwszą powieścią gotycką w literaturze światowej była powieść grozy – Zamczysko w Otranto Horace'a Walpole'a.

Osjanizm - tendencja literacka zapoczątkowana publikacją tzw. Pieśni Osjana, utworów szkockiego pisarza Jamesa Macphersona, który swoje teksty wzorował na dawnych przekazach celtyckich; ogłosił je drukiem jako angielskie tłumaczenie odnalezionych dzieł Osjana, legendarnego barda. Dzieło okazało się być wielką mistyfikacją dokonaną przez Macphersona.

Powieść historyczna - gatunek leżący na styku historii i literatury, zaistniała w świadomości czytelniczej na początku XIX w., za sprawą jej „ojca” i głównego kodyfikatora - Waltera Scotta. Zapoczątkował on znamienne dla epoki romantyzmu zainteresowanie kulturą i twórczością ludową. Najgłośniejsze powieści W. Scotta to: Rob Roy, Narzeczona z Lammermoor, Więzienie w Edynburgu. W swoich utworach łączył realizm historyczny z fantastyką oraz tajemniczymi ludowymi legendami i wierzeniami.

2. Idee romantyczne:

Weltschmerz - (z języka niem. ból świata) depresja, smutek, apatia, wynikające z myśli o niedoskonałości świata; sentymentalny pesymizm; chandra, spleen. Pojęcie związane z utworem J.W.Goethego Cierpienia młodego Wertera.

Mistycyzm - zainteresowanie zjawiskami ponadnaturalnymi, kontaktem z nadprzyrodzonym światem duchów, zjaw, absolutu. Mistyczni pisarze często czerpali inspirację z wierzeń ludowych, podań o nadprzyrodzonych zjawiskach, baśni.

Wieszcz – poeta natchniony, poeta prorok. Słowo związane zarówno z postawą artysty oraz funkcją przewidywania przyszłości.

Bajronizm – określenie kilku charakterystycznych cech wczesnej twórczości angielskiego poety, George Gordona Byrona. Bajronizm cechuje:
* bunt przeciwko przyjętym wzorcom kulturowo społecznym – bohater to buntownik, charakterystyczny w literaturze romantycznej
* samotność, skłócenie z otoczeniem – wyalienowanie
* indywidualizm, okazywany na wszelkich możliwych płaszczyznach
* rozdarcie wewnętrzne, wieczne cierpienie
* dwuznaczność moralna
* skłonność do zemsty

Synkretyzm – połączenie różnych, często rozbieżnych i sprzecznych zasad np.
* Synkretyzm rodzajowy – polega na połączeniu elementów liryki (pisanie wierszem), epiki (proza) oraz dramatu (podział na akty, dialogi)
* Synkretyzm gatunkowy – połączenie kilku gatunków literackich w jednym utworze np. hymnu, ballady, pieśni i powieści.


3. Filozofia romantyczna

Idealizm - zakładał, że idee są ważniejsze od rzeczy realnych, a spośród wartości najwyższe miejsce przypada sztuce, wolności i czynowi. Ponadto duże znaczenie przywiązywano do uczucia.

F.W.J.Schelling
- przypisywał działalności artystycznej status najwyższej działalności ludzkiej, najwyższego aktu wolności - w sposób zbieżny z romantyzmem podkreślał wyższość aktu twórczego nad samym dziełem. Schelling jest twórcą romantycznego idealizmu, idealizmu zbieżnego ze znaczeniem tego słowa w sensie potocznym.

G.W.Hegel
- najważniejszy filozof niemieckiego romantyzmu. Stworzył heglizm - system pojmowania świata. Podstawową kategorią jest duch, historia natomiast jest drogą ducha do doskonałości. Hegel ujął rozwój świata w formie triady heglowskiej: teza posiada swoją antytezę, a z niej wyłania się synteza.


4. Literatura powszechna

George Byron
twórca powieści poetyckich Giaur, Korsarz oraz dramatów Manfred i Kain;
Od nazwiska twórcy powstało określenie bajronizm.

Aleksander Dumas autor znanych powieści historycznych: Hrabia Monte Christo, Józef Balsamo,

Aleksander Puszkin autor wielu utworów poetyckich, a także słynnego poematu dygresyjnego Eugeniusz Oniegin, którego bohater jest człowiekiem rozczarowanym wielkim światem, w którym nie zaznał ani prawdziwej przyjaźni, ani miłości.

Johan Wolfgang Goethe prekursor romantyzmu, autor dzieł wybitnych: Faust, Cierpienia młodego Wertera. Od nazwiska poety wykształciło się określenie postawy - werteryzmu - bohatera cechowała m.in wybujała wyobraźnia, uczuciowość, brak zdecydowanego działania, dążenie do samozagłady, widzenie świata przez pryzmat marzeń i poezji, częstokroć również samobójstwo.

Cierpienia młodego Wertera - to powieść epistolarna - w formie listów do przyjaciela. Całość składa się z dwóch ksiąg, przy czym pierwsza rozpoczyna się datą 4 maja 1771. W listach Werter wspomina swoje intymne chwile spędzone w wiosce Wahlheim, gdzie zakochuje się w Lotcie (Locie), młodej i pięknej kobiecie, która zajmuje się domem i rodzeństwem po śmierci matki. Lotta jest jednak już zaręczona z niejakim Albertem. Werter jest zrozpaczony, swoje cierpienia postanawia zakończyć samobójstwem. W liście poprzedzającym akt odebrania sobie życia obarcza Lottę winą za swoje cierpienia i śmierć.

Friedrich Schiller autor dramatów Zbójcy, Maria Stuart oraz poematów: Oda do radości, Rękawiczka.

Victor Hugo zwany największym romantykiem francuskim. Pisał przede wszystkim powieści m.in. Nędznicy, Pracownicy morza, a także dramaty Crommwell i poezje.


Caspar David Friedrich, Wędrowiec przed morzem mgły



5. Polska literatura romantyczna

ADAM MICKIEWICZ 1798-1855
Wieszcz polskiego romantyzmu. Twórca Ody do młodości i Romantyczności, utworów będących manifestem programowym epoki romantyzmu.


Oda do młodości 1820r. - przeciwstawienie ludzi starych (przedstawicieli klasycyzmu)nazwanych zgorzkniałymi egoistami ludziom młodym - romantykom, wierzącym w idee równości i wolności, głoszącym hasła altruizmu i jedności.

Romantyczność - w utworze przedstawiony jest dwoisty świat złożony z tego co realne i irracjonalne. Bohaterka to prosta, wiejska dziewczyna - Karusia potrafiąca ujrzeć swojego zmarłego kochanka. Nikt jej nie wierzy, nawet starzec powołujący się na swoje "szkiełko i oko" nie potrafi dojrzeć zjawy. Podmiot liryczny opowiada się jednak po stronie Karusi "miej serce i patrzaj w serce". Starzec to zwolennik racjonalizmu, podmiot liryczny natomiast to romantyk.

Czucie i wiara silniej mówi do mnie
Niż mędrca szkiełko i oko (...)
Miej serce i patrzaj w serce



Ballady i romanse 1822r.
To cykl utworów Mickiewicza będących manifestem polskiego romantyzmu. Treścią utworów są najczęściej historie zaczerpnięte z podań i legend ludowych np. Świtezianka, Liliie.

Cechy ballad:
+ ludowość - tematyka zaczerpnięta z wierzeń ludowych, bohater pochodzi z ludu, język prosty, potoczny, zdrobnienia, onomatopeje,
+ świat realni i irracjonalny, mistyczny,
+ nastrój grozy, tajemnicy, niesamowitości,
+ uczucia i przeżycia bohaterów są istotne,
+ natura ściśle związana z losami bohaterów,
+ motyw winy i kary.

Dziady
II cz. Dziadów

W ciemną noc w wigilię Zaduszek w kaplicy cmentarnej odbywa się uroczysty obrzęd ku czci zmarłych przodków (dziadów). Bierze w nim udział lud wiejski pod przewodnictwem Guślarza wywołującym duchy zmarłych, aby pomóc im dostać się do nieba. Kolejno pojawiają się:

- widma małych dzieci pod postaciami aniołków. W życiu nie zaznały one cierpienia, dlatego mają drogę do nieba zamkniętą:
Kto nie doznał goryczy ni razu,
Ten nie dozna słodyczy w niebie.

- zjawa złego pana, który błąka się po ziemi, skazany na wieczny głód i pragnienie,
Bo kto nie był ni razu człowiekiem,
Temu człowiek nic nie pomoże

- duch dziewczyny, która za życia była najpiękniejszą dziewczyną we wsi, jednak nie chciała zostać żoną żadnego z chłopców - nie zaznała ani zmartwień ani szczęścia - jest duchem unoszącym się nad ziemią.
Kto nie dotknął ziemi ni razu,
Ten nigdy nie może być w niebie


- Na koniec pojawia się tajemnicze milczące Widmo ze skrwawioną piersią.


IV cz. Dziadów dramatem o miłości romantycznej
Gustaw, nie potrafiący pogodzić się z utratą ukochanej kobiety, odbiera sobie życie. Śmierć nie przynosi końca jego cierpieniu – każdego roku powraca na ziemię, aby przeżyć swoje życie
na nowo. Rozpacza i powtórnie popełnia symboliczne samobójstwo. IV część Dziadów obejmuje trzy godziny, które Gustaw spędza w domu Księdza, dawnego znajomego. W tym przedziale czasowym zamyka się również całe życie bohatera. Poznajemy je w formie zbliżonej do chrześcijańskiej spowiedzi, niezwykle emocjonalnej, uczuciowej, podczas której bohater wyznaje swoją tragiczną historię nieszczęśliwej miłości.

Kobieto! puchu marny! ty wietrzna istoto!
Postaci twojej zazdroszczą anieli,
A duszę gorszą masz, gorszą niżeli!...
Przebóg! tak ciebie oślepiło złoto!



III cz. Dziadów - wielka martyrologia narodu polskiego

Nasz naród jak lawa,
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa;
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi,
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.



To utwór o przezwyciężeniu marazmu i dramatu osobistego w imię sprawy nadrzędnej - wyzwolenie i wolność kraju. Bohater przechodzi przeobrażenie – z Gustawa staje się Konradem. Staje się postacią samotną i niezwykle wrażliwą. Czuje się kimś ważniejszym, wyjątkowym, emanuje z niego wewnętrzna siła. Staje się przez to uosobieniem całego cierpiącego i walczącego narodu.
Wobec Boga w imieniu wszystkich rodaków decyduje się na pojedynek, który przegrywa. Mickiewicz za przyczynę porażki wskazuje pychę Konrada, której przeciwstawia pokorę księdza Piotra.


Wymowa małej i wielkiej improwizacji
Improwizacja – to wypowiedź (utwór) wygłoszona bez wcześniejszego przygotowania, pod wpływem chwili i natchnienia. Konrad przebywający w celi więziennej w noc wigilijna zaczyna nieoczekiwanie śpiewać pieśń – tzw. MAŁĄ IMPROWIZACJĘ. Jest to pieśń po części bluźniercza, bohater sprzeciwia się Stwórcy: „Zemsta, zemsta, zemsta na wroga z Bogiem i choćby mimo Boga”. Pieśń ta staje się również pieśnią proroczą. Konrad widzi siebie jako ORŁA, co może symbolizować ojczyznę i cały naród ( także siłę, odwagę, godność, waleczność ). Niestety nad sobą widzi potężnego KRUKA – symbol Rosji. KRUK przesłaniający swym cieniem orła symbolizuje Rosję gnębiącą, będącą ciemiężycielką narodu polskiego. Nie wiemy czy Kruk zniszczy Orła.

WIELKA IMPROWIZACJA:
+ Konrad nazywa siebie samotnikiem, ma poczucie własnej indywidualności, braku akceptacji;
+ Bohater zdaje sobie sprawę z własnego geniuszu, stawia siebie na równi z Bogiem:
Ty Boże, ty naturo! dajcie posłuchanie,
Godna to was muzyka i godne śpiewanie.

+ nazywa siebie „mistrzem”, jest poetą – wieszczem (jedn. wybitna, bierze odpowiedzialność za cały naród);
+ Konrad utożsamia siebie z całym narodem i mówi, że występuje w jego imieniu – BUNT PROMETEJSKI:
Nazywam się Milijon, bo za miliony
kocham i cierpię katusze.

+ bluźni przeciwko Bogu, stawia mu konkretne zarzuty:

a. nazywa Go kłamcą: „ Kłamca, kto ciebie nazwał miłością, ty jesteś tylko mądrością.”
b. uważa, że Bóg jest omylny i źle rządzi światem,
c. nazywa go Bogiem deistów, który ograniczył się tylko do stworzenia świata a później o nim zapomniał,
d. ostatnią obelgą rzucona Bogu miało stać się słowo „CAR”, za Konrada wypowiadają je diabły;

WNIOSEK: Konrad poniósł klęskę – nie otrzymał od Boga żadnej odpowiedzi, stało się tak dlatego, że zabrakło mu pokory, a dominowała w nim pycha, bunt i bluźnierstwo. Nie można go jednak potępić, ponieważ bunt jego był buntem prometejskim – w imieniu narodu.

Cz. III Dziadów jako przykład dramatu romantycznego:

a. Zerwanie z zasadą trzech jednosci - czasu - rok: od 1.11.'23 - 1.11.'24r., miejsca - więzienie, Warszawa, Wilno i.in.; akcji - martyrologia, bunt Konrada, mesjanizm...
b. Bohater romantyczny - jednostka wybitna, doznająca klęski,
c. przemieszanie scen realistycznych z symbolicznymi, fantastycznymi i wizyjnymi,
d. synkretyzm rodzajowy i gatunkowy:
elementy liryczne - Wielka improwizacja
elementy epickie - opowieść Sobolewskiego,
elementy dramatyczne - śmierć z powodu uderzenia piorunem,
e. luźna kompozycja,
f. kompozycja otwarta - zakończenie niedopowiedziane


Pan Tadeusz
– treść, główne wątki, dzieje Jacka Soplicy, miłość Tadeusza i Zosi, spór o zamek, zwyczaje i obrzędy (czarna polewka, tabaka, kolejność w zasiadaniu do stołu, polowania, bigos, zajazdy szlacheckie itp.);


Przemiana bohatera mickiewiczowskiego:
Gustaw (nieszczęśliwa miłość do kobiety) --> Konrad Wallenrod (miłość do kobiety i do ojczyzny) --> Konrad (miłość do ojczyzny, walczy sam) --> Jacek Soplica / Robak (nie walczy sam, mobilizuje)

JULIUSZ SŁOWACKI 1809-1849
Kordian
Zagadnienia do powtórki:
- przemiany bohatera-nieszczęśliwa miłość do Laury, znajomość z Wiolettą, wizyta u papieża = papugi cara, utrata wiary w uczciwość i miłość:
Uczucia po światowych opadały drogach.
Gorzkie pocałowania kobiety – kupiłem.
Wiara dziecinna padła na papieskich progach.


- Monolog na Mont Blanc zakończony słowami „Polska Winkelriedem narodów” - Polskę przyrównuje do szwajcarskiego wojownika Winkelrieda. Winkelried samotnie walczy z wrogiem, pomaga innym, ale ginie.

- Polemika Słowackiego z mesjanistyczną koncepcja zawartą w „Dziadach” cz. III:


„Polska Chrystusem narodów”„Polska Winkelriedem narodów”
Krzyczy ks. Piotr. Polska przyrównana jest do mesjasza – cierpi na krzyżu męczona przez trzech zaborców; pod krzyżem Matka – wolność rozpacza nad cierpieniem narodu. Naród Polski jest więc wybrańcem Bożym, który jak biblijny Hiob ma przyjąć na siebie cierpienie i wierzyć, że kiedyś zakończy się to zwycięstwem – bierne oczekiwanie. Analogia z Chrystusem i jego męką określała u Mickiewicza uniwersalny sens ofiary polskiej, złożonej dla zbawienia innych. W Kordianie przywołuje się w analogicznej funkcji postać Winkelrieda, legendarnego bohatera szwajcarskiego Średniowiecza, który w walce wbił dzidy wrogów we własne piersi. W jego ofiarnym geście był heroizm walki i czynu. Hasło zawierało w intencji Słowackiego inne określenie misji Polski niż ponowienie ofiary Chrystusowej. Kwestionowało cierpienie i bierną mękę jako najwyższe wartości etyczne, wskazując na sens czynnej walki ze złem historycznym. W dramacie temu realnemu złu, jakim jest carska Rosja, próbuje przeciwstawić się główny bohater - Kordian.


- wymowa zakończenia - kompozycja otwarta, nie wiadomo czy adiutant zdąży poinformować o ułaskawieniu Kordiana,
- Kordian jako dramat romantyczny.

Poezja J. Słowackiego (Testament mój, Grób Agamemnona, Rozłączenie, Smutno mi Boże...)

ZYGMUNT KRASIŃSKI 1812-1859
Nie – Boska komedia
Tytuł, inspirowany dziełem Dantego (Boska Komedia), może być interpretowany dwuznacznie: określa historię jako dzieło ludzkości lub ukazuje komedię dziejącą się bez boskiej interwencji. Jak uważał autor, działania człowieka są względne i ostatecznie poddane woli Boga. Najważniejszym problemem poruszanym w dziele Krasińskiego jest konflikt polityczno-społeczny czyli, jak pisał, walka arystokracji i demokracji. W utworze zawarta jest także krytyka typowo romantycznego nastawienia do rzeczywistości.

Głównym bohaterem jest hrabia Henryk - Mąż. Część 1 i 2 przedstawiają życie osobiste bohatera, natomiast 3 i 4 - opisują jego udział w wydarzeniach społecznych i historycznych. Henryk reprezentuje arystokrację, Pankracy natomiast jest przywódcą obozu rewolucyjnego, pragnącego przejąć władzę i realizować własne plany. Rewolucja wg hrabiego Henryka to wszystkie stare zbrodnie świata, ubrane w szaty świeże; nie jest ona w stanie wprowadzić nowego porządku - jedynie zmianę ról. Także pozwala uciśnionym na realizację zemsty. Podobną opinię na ten temat wydaje się mieć autor dzieła. W części czwartej następuje starcie dwóch obozów. Arystokraci skupieni w Okopach Św. Trójcy okazują się być tchórzliwi i egoistyczni. Odbywa się nad nimi sąd kierowany przez triumfujących rewolucjonistów. Wtedy też ich dowódcy ukazuje się wizja Chrystusa. Pankracy ginie, wypowiedziawszy: Galilejczyku, zwyciężyłeś!


CYPRIAN KAMIL NORWID
Często nazywany ostatnim z czterech wybitnych polskich poetów romantycznych.

Bema pamięci żałobny rapsod
Mottem utworu są słowa przysięgi wypowiedzianej przez kartagińskiego wodza Hannibala: lusiurandum patri datum usque ad hanc diem ita servavi ("przysięgi złożonej ojcu aż po dziś dzień tak dotrzymałem").

Poeta dokonał w utworze stylizacji pogrzebu bohatera (według rytuału średniowieczno-rycerskiego, pogańskiego i wczesnosłowiańskiego) oraz mitologizacji postaci generała Bema.
Część pierwsza to opis konduktu pogrzebowego przywodzącego na myśl pochówek dawnych wodzów słowiańskich. Rycerskie atrybuty – miecz, pancerz, koń, sokół, nie pasują do wieku dziewiętnastego.
Ukazane są obrazy:
- panny żałobne zawodzące i idące z rękoma podniesionymi w górę;
- chłopcy uderzający w tarcze,
- powiewająca chorągiew,
- płonące pochodnie.

Utwór został napisany polskim piętnastozgłoskowym heksametrem, ma charakter rapsodu, utworu podniosłego, opiewającego doniosłe wydarzenie lub niezwykłego bohatera. Styl jest wzniosły, obrazy dynamiczne, metafory i personifikacje uwypuklają symboliczne znaczenie tekstu. Utwór wprowadza nas w poetyckie misterium pogrzebowe. Cały rapsod podzielony jest na dwie części: pierwsza to opis pogrzebu, druga zaś to jego ogólnoludzkie, ponadczasowe, filozoficzne przesłanie.

Komentarze

  1. dzięki wielkie, bardzo mi to pomogło

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  2. bardzo pomocne jednak troche tutaj brakuje...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  3. Odpowiedzi
    1. just like your mom

      Usuń
    2. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  4. jest całkiem w porządku, tylko mogłoby być bardziej obszerne. Ale mimo wszytko jest pozytywnie nastawiony do sprawdzianu po przeczytaniu tego :D pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
  5. bardzo precyzyjnie

    OdpowiedzUsuń
  6. Te powtórki są genialne i sto razy lepsze od moich notatek w zeszycie! Tylko nie wiem czy ma Pani zamiar kontynuować prowadzenie bloga :( mam nadzieję, że tak! Pozdrawiam, Kaśka

    OdpowiedzUsuń
  7. Wielkie dzięki za pomoc.Już dużo więcej potrafię.Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
  8. Ja też bardzo dziękuje i ciesze się, że są tacy ludzie jak pan :)

    OdpowiedzUsuń
  9. To jest naprawdę fajne ; ))

    OdpowiedzUsuń
  10. dzieki wielkie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  11. Serio genialna powtórka ;)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  12. Fajna sprawa , krótko a przedewszystkim na temat . Dzięki za szczere chęci.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  13. Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  14. Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  15. Świetnie opracowane, duży plus!

    OdpowiedzUsuń
  16. Jutro mam sprawdzian z romantyzmu. Coś tam pomogło mi się przygotować . dzięki ;)

    OdpowiedzUsuń
  17. Fajnie, że powstał taki blog, wszystko ładnie ułożone, jutro mam sprawdzian z romantyzmu, a to idealnie posłuży mi do powtórki. Dzięki :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

      Usuń
  18. super pomoc w nauce :))

    OdpowiedzUsuń
  19. Odpowiedzi
    1. esesaeasesasaesaeseaeassaesaeaeaesseasaeasesaeaes

      Usuń
  20. Iza wiem, że to czytasz. Umyj włochy.

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz