Porównaj postawy życiowe Izabeli Łęckiej i Joanny Podborskiej ukazane w podanych fragmentach Lalki Bolesława Prusa i Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego. Odwołując się do znajomości utworów, zwróć uwagę na okoliczności, które miały wpływ na ukształtowanie osobowości bohaterek.
LALKA (fragment)
Ciekawym zjawiskiem była dusza panny Izabeli.
Gdyby ją kto szczerze zapytał: czym jest świat, a czym ona sama? niezawodnie
odpowiedziałaby, że świat jest zaczarowanym ogrodem, napełnionym czarodziejskimi
zamkami, a ona – boginią czy nimfą uwięzioną w formy cielesne.
Panna Izabela od kolebki żyła w świecie pięknym i nie tylko nadludzkim, ale –
nadnaturalnym. Sypiała w puchach, odziewała się w jedwabie i hafty, siadała na rzeźbionych
i wyściełanych hebanach lub palisandrach, piła z kryształów, jadała ze sreber i porcelany
kosztownej jak złoto.
Dla niej nie istniały pory roku, tylko wiekuista wiosna, pełna łagodnego światła, żywych
kwiatów i woni. Nie istniały pory dnia, gdyż nieraz przez całe miesiące kładła się spać
o ósmej rano, a jadała obiad o drugiej po północy. Nie istniały różnice położeń
jeograficznych, gdyż w Paryżu, Wiedniu, Rzymie, Berlinie czy Londynie znajdowali się ci
sami ludzie, te same obyczaje, te same sprzęty, a nawet te same potrawy: zupy z wodorostów
Oceanu Spokojnego, ostrygi z Morza Północnego, ryby z Atlantyku albo z Morza
Śródziemnego, zwierzyna ze wszystkich krajów, owoce ze wszystkich części świata. Dla niej
nie istniała nawet siła ciężkości, gdyż krzesła jej podsuwano, talerze podawano, ją samą
na ulicy wieziono, na schody wprowadzano, na góry wnoszono.
Woalka chroniła ją od wiatru, kareta od deszczu, sobole od zimna, parasolka i rękawiczki
od słońca. I tak żyła z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc, z roku na rok, wyższa nad ludzi,
a nawet nad prawa natury. Dwa razy spotkała ją straszna burza, raz w Alpach, drugi – na Morzu
Śródziemnym. Truchleli najodważniejsi, ale panna Izabela ze śmiechem przysłuchiwała się
łoskotowi druzgotanych skał i trzeszczeniu okrętu, ani przypuszczając możliwości
niebezpieczeństwa. Natura urządziła dla niej piękne widowisko z piorunów, kamieni
i morskiego odmętu, jak w innym czasie pokazała jej księżyc nad Jeziorem Genewskim albo
nad wodospadem Renu rozdarła chmury, które zakrywały słońce. To samo przecie robią
co dzień maszyniści teatrów i nawet w zdenerwowanych damach nie wywołują obawy.
Ten świat wiecznej wiosny, gdzie szeleściły jedwabie, rosły tylko rzeźbione drzewa,
a glina pokrywała się artystycznymi malowidłami, ten świat miał swoją specjalną ludność.
Właściwymi jego mieszkańcami były księżniczki i książęta, hrabianki i hrabiowie tudzież
bardzo stara i majętna szlachta obojej płci. [...] Cała ta ludność, między którą ostrożnie
przesuwali się wygalonowani lokaje, damy do towarzystwa, ubogie kuzynki i łaknący
wyższych posad kuzyni, cała ta ludność obchodziła wieczne święto. [...]
Poza tym czarodziejskim był jeszcze inny świat – zwyczajny. [...]
I jeszcze wiedziała panna Izabela, że jak w oranżeriach rosną kwiaty, a w winnicach
winogrona, tak w tamtym, niższym świecie wyrastają rzeczy jej potrzebne. Stamtąd pochodzi
jej wierny Mikołaj i Anusia, tam robią rzeźbione fotele, porcelanę, kryształy i firanki, tam
rodzą się froterzy, tapicerowie, ogrodnicy i panny szyjące suknie. Będąc raz w magazynie
kazała zaprowadzić się do szwalni i bardzo ciekawym wydał się jej widok kilkudziesięciu
pracownic, które krajały, fastrygowały i układały na formach fałdy ubrań. Była pewna, że robi
im to wielką przyjemność, ponieważ te panny, które brały jej miarę albo przymierzały suknie,
były zawsze uśmiechnięte i bardzo zainteresowane tym, ażeby strój leżał na niej dobrze. [...]
W ogóle dla ludzi z niższego świata miała serce życzliwe. Przychodziły jej na myśl słowa
Pisma Świętego: „W pocie czoła pracować będziesz”. Widocznie popełnili oni jakiś ciężki
grzech, skoro skazano ich na pracę; ależ tacy jak ona aniołowie nie mogli nie ubolewać nad
ich losem. Tacy jak ona, dla której największą pracą było dotknięcie elektrycznego dzwonka
albo wydanie rozkazu.
Bolesław Prus, Lalka, Warszawa 1981
LUDZIE BEZDOMNI (fragment)
5 listopada. Mało snu, bo dopiero nad ranem zapadam w stan drzemania i dziś łażę
z wdziękiem zmokłej kury. Lekcje odbywałam jak ciężkie roboty. Zgnębienie dusi, sprawia,
że człowiek usuwa się, kurczy, nędznieje. Postanowiłam z tej dusznej ciasnoty, gdziem była
zatarasowana przez gorzką wiadomość, siłą się wydobyć. Nie, nie opuszczę Henryka! Będę
dwa razy więcej pracowała, wezmę nowe lekcje, może nawet ranne. Niech skończy choć
jakiekolwiek kursa, to przecież będzie mógł tutaj lżej pracować. Nigdy nie odżałuję,
że nie zdał do politechniki – ale to trudno. [...]
13 listopada. Wzięłam nową lekcję. Wcisnęłam ją między Lipeckich i Zosię K. Nowa
robota jest to przygotowanie dziewczynki, Heni L., do klasy wstępnej na pensję. Nie zna się
jeszcze na niczym. Ani dyktanda, ani tabliczki mnożenia, ani żadnej rzeczy. Pokój duży,
ciemny jak piwnica, o jednym oknie wychodzącym na ciasny dziedziniec. W tej porze jeszcze
słońce nie zachodzi, ale tam już jest wieczór. [...]
Stamtąd, wysiedziawszy godzinę, pędzę co koń skoczy na gumach kaloszowych w głębie
Powiśla do Blumów z pilną wiadomością, że „trybem oznajmującym wypowiadamy
czynności w stosunku do odnośnego podmiotu rzeczywiste – rozkazującym rozkazane
lub zakazane, warunkowym czynności tylko możebne, przypuszczone, zamierzone...”
Teraz dzień już jest napchany, formalnie napchany jak torba, lekcjami. Tak się
przyuczyłam do systematycznego chodzenia w oznaczonych terminach, że w niedzielę,
trawiąc poobiednie godziny lekcyj na czczej gawędzie albo czytaniu, doznaję co chwila
odruchów przestrachu i zrywam się jak wariatka. Same nogi skaczą i wykonywują jakieś
logarytmy kursów na Smoczą lub na Dobrą. Któż by uwierzył, że ja, nędzny twór kielecki,
dojdę kiedyś w samym środku Warszawy do 62 rubli miesięcznego zarobku z wysiewania
po różnych ulicach tajemnic wiedzy!
17 listopada. [...] Jakże szczęśliwe są te damy, które mijam, wolnym krokiem idące na spacer
czy tam dokąd. Toczą miłe, urocze, wesołe rozmowy z modnie ubranymi panami. Kto są ci
ludzie? Co oni robią, gdzie mieszkają? Nie znam ich wcale. Świat jest taki mały, taki ciasny,
a taki zarazem olbrzymi! Człowiek na nim jest to biedny niewolnik, biegający wciąż tą samą
ścieżką, tam i z powrotem, jak wilanowska kolejka.
Cofnęłam się myślą do miejsc, gdziem dawniej była, i samą siebie przypomniałam sprzed
lat kilku.
Byłam wtedy lepsza. Dziś nie mogłabym już tak zamęczać się pracą, byle „coś dobrego
zrobić”. [...]
Mam jeszcze dużo entuzjazmu dla dobrych i płonących natur, dla wszystkich, co się
męczą a pogardzają złem ukrytym, ale to jest już inne. Nie wiem, nie mogę tego szczerze
wyznać, czy kocham takich ludzi, czy tylko chciałabym iść z nimi w szeregu z tego
wyrachowania, że jest to szereg, w którym iść najbezpieczniej, bo do zwycięstwa.
Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni, Warszawa 2000
1. Wstęp
- Zdefiniuj, czym jest postawa życiowa (napisz, że jest to stosunek do świata, hierarchii wartości itp.)
- Napisz, że w zależności od epoki, zmian na świecie, ale też od własnych doświadczeń postawy życiowe mogą mieć odmienną hierarchię (tzn. jedne wartości są ważniejsze od innych)
2. Rozwinięcie
- Izabela Łęcka
* napisz, że Izabelę Łęcką wyróżnia materialistyczne podejście do otaczającego ją świata ; uzasadnij dlaczego (opisz, w jakim środowisku wychowywała się Izabela Łęcka (arystokracja); czy musiała pracować itp.);
* napisz, że bohaterkę cechuje egoizm, nie czuje ona potrzeby pomocy uboższym; bohaterka pragnie dostać od świata jak najwięcej, ale nie zamierza ofiarować czegoś od siebie; napisz, z czego wynika takie podejście do świata (warto podkreślić, że Izabela Łęcka postrzega świat w sposób idealistyczny, żyje swoimi marzeniami o świecie i ludziach i to kształtuje jej postawę wobec rzeczywistości; można także zwrócić uwagę na środowisko i pokrótce opisać, jakim wartościom hołdowała arystokracja, jakie sprawy były dla niej najważniejsze
- Joanna Podborska
* napisz, że bohaterkę nie cechuje materializm, jej działania mają służyć pomocy innym; w tym miejscu warto pokrótce opisać rodzinę, w której wychowywała się Podborska, zwrócić uwagę, że bardzo wcześnie musiała podjąć się pracy guwernantki (choć nie lubiła uczyć i była to praca niezwykle wyczerpująca), aby móc zapewnić braciom lepsze warunki życia
*napisz, że bohaterka jest patriotką i w imię miłości do ojczyzny poświęca swoje szczęście; przywołaj w tym miejscu kwestię rozstania Judyma i Podborskiej (podaj przyczyny rozstania i opisz zachowanie bohaterki itp.)
3.Zakończenie
- Podsumuj rozwinięcie; nazwij postawy wobec życia charakteryzujące Izabelę Łęcką i Joannę Podborską – podaj kilka cech opisujących te postawy
- Napisz, z jakich przyczyn postawy te mogły się tak od siebie różnić (połóż nacisk na kwestię wychowania).
LALKA (fragment)
Ciekawym zjawiskiem była dusza panny Izabeli.
Gdyby ją kto szczerze zapytał: czym jest świat, a czym ona sama? niezawodnie
odpowiedziałaby, że świat jest zaczarowanym ogrodem, napełnionym czarodziejskimi
zamkami, a ona – boginią czy nimfą uwięzioną w formy cielesne.
Panna Izabela od kolebki żyła w świecie pięknym i nie tylko nadludzkim, ale –
nadnaturalnym. Sypiała w puchach, odziewała się w jedwabie i hafty, siadała na rzeźbionych
i wyściełanych hebanach lub palisandrach, piła z kryształów, jadała ze sreber i porcelany
kosztownej jak złoto.
Dla niej nie istniały pory roku, tylko wiekuista wiosna, pełna łagodnego światła, żywych
kwiatów i woni. Nie istniały pory dnia, gdyż nieraz przez całe miesiące kładła się spać
o ósmej rano, a jadała obiad o drugiej po północy. Nie istniały różnice położeń
jeograficznych, gdyż w Paryżu, Wiedniu, Rzymie, Berlinie czy Londynie znajdowali się ci
sami ludzie, te same obyczaje, te same sprzęty, a nawet te same potrawy: zupy z wodorostów
Oceanu Spokojnego, ostrygi z Morza Północnego, ryby z Atlantyku albo z Morza
Śródziemnego, zwierzyna ze wszystkich krajów, owoce ze wszystkich części świata. Dla niej
nie istniała nawet siła ciężkości, gdyż krzesła jej podsuwano, talerze podawano, ją samą
na ulicy wieziono, na schody wprowadzano, na góry wnoszono.
Woalka chroniła ją od wiatru, kareta od deszczu, sobole od zimna, parasolka i rękawiczki
od słońca. I tak żyła z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc, z roku na rok, wyższa nad ludzi,
a nawet nad prawa natury. Dwa razy spotkała ją straszna burza, raz w Alpach, drugi – na Morzu
Śródziemnym. Truchleli najodważniejsi, ale panna Izabela ze śmiechem przysłuchiwała się
łoskotowi druzgotanych skał i trzeszczeniu okrętu, ani przypuszczając możliwości
niebezpieczeństwa. Natura urządziła dla niej piękne widowisko z piorunów, kamieni
i morskiego odmętu, jak w innym czasie pokazała jej księżyc nad Jeziorem Genewskim albo
nad wodospadem Renu rozdarła chmury, które zakrywały słońce. To samo przecie robią
co dzień maszyniści teatrów i nawet w zdenerwowanych damach nie wywołują obawy.
Ten świat wiecznej wiosny, gdzie szeleściły jedwabie, rosły tylko rzeźbione drzewa,
a glina pokrywała się artystycznymi malowidłami, ten świat miał swoją specjalną ludność.
Właściwymi jego mieszkańcami były księżniczki i książęta, hrabianki i hrabiowie tudzież
bardzo stara i majętna szlachta obojej płci. [...] Cała ta ludność, między którą ostrożnie
przesuwali się wygalonowani lokaje, damy do towarzystwa, ubogie kuzynki i łaknący
wyższych posad kuzyni, cała ta ludność obchodziła wieczne święto. [...]
Poza tym czarodziejskim był jeszcze inny świat – zwyczajny. [...]
I jeszcze wiedziała panna Izabela, że jak w oranżeriach rosną kwiaty, a w winnicach
winogrona, tak w tamtym, niższym świecie wyrastają rzeczy jej potrzebne. Stamtąd pochodzi
jej wierny Mikołaj i Anusia, tam robią rzeźbione fotele, porcelanę, kryształy i firanki, tam
rodzą się froterzy, tapicerowie, ogrodnicy i panny szyjące suknie. Będąc raz w magazynie
kazała zaprowadzić się do szwalni i bardzo ciekawym wydał się jej widok kilkudziesięciu
pracownic, które krajały, fastrygowały i układały na formach fałdy ubrań. Była pewna, że robi
im to wielką przyjemność, ponieważ te panny, które brały jej miarę albo przymierzały suknie,
były zawsze uśmiechnięte i bardzo zainteresowane tym, ażeby strój leżał na niej dobrze. [...]
W ogóle dla ludzi z niższego świata miała serce życzliwe. Przychodziły jej na myśl słowa
Pisma Świętego: „W pocie czoła pracować będziesz”. Widocznie popełnili oni jakiś ciężki
grzech, skoro skazano ich na pracę; ależ tacy jak ona aniołowie nie mogli nie ubolewać nad
ich losem. Tacy jak ona, dla której największą pracą było dotknięcie elektrycznego dzwonka
albo wydanie rozkazu.
Bolesław Prus, Lalka, Warszawa 1981
LUDZIE BEZDOMNI (fragment)
5 listopada. Mało snu, bo dopiero nad ranem zapadam w stan drzemania i dziś łażę
z wdziękiem zmokłej kury. Lekcje odbywałam jak ciężkie roboty. Zgnębienie dusi, sprawia,
że człowiek usuwa się, kurczy, nędznieje. Postanowiłam z tej dusznej ciasnoty, gdziem była
zatarasowana przez gorzką wiadomość, siłą się wydobyć. Nie, nie opuszczę Henryka! Będę
dwa razy więcej pracowała, wezmę nowe lekcje, może nawet ranne. Niech skończy choć
jakiekolwiek kursa, to przecież będzie mógł tutaj lżej pracować. Nigdy nie odżałuję,
że nie zdał do politechniki – ale to trudno. [...]
13 listopada. Wzięłam nową lekcję. Wcisnęłam ją między Lipeckich i Zosię K. Nowa
robota jest to przygotowanie dziewczynki, Heni L., do klasy wstępnej na pensję. Nie zna się
jeszcze na niczym. Ani dyktanda, ani tabliczki mnożenia, ani żadnej rzeczy. Pokój duży,
ciemny jak piwnica, o jednym oknie wychodzącym na ciasny dziedziniec. W tej porze jeszcze
słońce nie zachodzi, ale tam już jest wieczór. [...]
Stamtąd, wysiedziawszy godzinę, pędzę co koń skoczy na gumach kaloszowych w głębie
Powiśla do Blumów z pilną wiadomością, że „trybem oznajmującym wypowiadamy
czynności w stosunku do odnośnego podmiotu rzeczywiste – rozkazującym rozkazane
lub zakazane, warunkowym czynności tylko możebne, przypuszczone, zamierzone...”
Teraz dzień już jest napchany, formalnie napchany jak torba, lekcjami. Tak się
przyuczyłam do systematycznego chodzenia w oznaczonych terminach, że w niedzielę,
trawiąc poobiednie godziny lekcyj na czczej gawędzie albo czytaniu, doznaję co chwila
odruchów przestrachu i zrywam się jak wariatka. Same nogi skaczą i wykonywują jakieś
logarytmy kursów na Smoczą lub na Dobrą. Któż by uwierzył, że ja, nędzny twór kielecki,
dojdę kiedyś w samym środku Warszawy do 62 rubli miesięcznego zarobku z wysiewania
po różnych ulicach tajemnic wiedzy!
17 listopada. [...] Jakże szczęśliwe są te damy, które mijam, wolnym krokiem idące na spacer
czy tam dokąd. Toczą miłe, urocze, wesołe rozmowy z modnie ubranymi panami. Kto są ci
ludzie? Co oni robią, gdzie mieszkają? Nie znam ich wcale. Świat jest taki mały, taki ciasny,
a taki zarazem olbrzymi! Człowiek na nim jest to biedny niewolnik, biegający wciąż tą samą
ścieżką, tam i z powrotem, jak wilanowska kolejka.
Cofnęłam się myślą do miejsc, gdziem dawniej była, i samą siebie przypomniałam sprzed
lat kilku.
Byłam wtedy lepsza. Dziś nie mogłabym już tak zamęczać się pracą, byle „coś dobrego
zrobić”. [...]
Mam jeszcze dużo entuzjazmu dla dobrych i płonących natur, dla wszystkich, co się
męczą a pogardzają złem ukrytym, ale to jest już inne. Nie wiem, nie mogę tego szczerze
wyznać, czy kocham takich ludzi, czy tylko chciałabym iść z nimi w szeregu z tego
wyrachowania, że jest to szereg, w którym iść najbezpieczniej, bo do zwycięstwa.
Stefan Żeromski, Ludzie bezdomni, Warszawa 2000
1. Wstęp
- Zdefiniuj, czym jest postawa życiowa (napisz, że jest to stosunek do świata, hierarchii wartości itp.)
- Napisz, że w zależności od epoki, zmian na świecie, ale też od własnych doświadczeń postawy życiowe mogą mieć odmienną hierarchię (tzn. jedne wartości są ważniejsze od innych)
2. Rozwinięcie
- Izabela Łęcka
* napisz, że Izabelę Łęcką wyróżnia materialistyczne podejście do otaczającego ją świata ; uzasadnij dlaczego (opisz, w jakim środowisku wychowywała się Izabela Łęcka (arystokracja); czy musiała pracować itp.);
* napisz, że bohaterkę cechuje egoizm, nie czuje ona potrzeby pomocy uboższym; bohaterka pragnie dostać od świata jak najwięcej, ale nie zamierza ofiarować czegoś od siebie; napisz, z czego wynika takie podejście do świata (warto podkreślić, że Izabela Łęcka postrzega świat w sposób idealistyczny, żyje swoimi marzeniami o świecie i ludziach i to kształtuje jej postawę wobec rzeczywistości; można także zwrócić uwagę na środowisko i pokrótce opisać, jakim wartościom hołdowała arystokracja, jakie sprawy były dla niej najważniejsze
- Joanna Podborska
* napisz, że bohaterkę nie cechuje materializm, jej działania mają służyć pomocy innym; w tym miejscu warto pokrótce opisać rodzinę, w której wychowywała się Podborska, zwrócić uwagę, że bardzo wcześnie musiała podjąć się pracy guwernantki (choć nie lubiła uczyć i była to praca niezwykle wyczerpująca), aby móc zapewnić braciom lepsze warunki życia
*napisz, że bohaterka jest patriotką i w imię miłości do ojczyzny poświęca swoje szczęście; przywołaj w tym miejscu kwestię rozstania Judyma i Podborskiej (podaj przyczyny rozstania i opisz zachowanie bohaterki itp.)
3.Zakończenie
- Podsumuj rozwinięcie; nazwij postawy wobec życia charakteryzujące Izabelę Łęcką i Joannę Podborską – podaj kilka cech opisujących te postawy
- Napisz, z jakich przyczyn postawy te mogły się tak od siebie różnić (połóż nacisk na kwestię wychowania).
Komentarze
Prześlij komentarz