Sztuka pozytywizmu na tle przemian społecznych

W kręgu pozytywizmu, czyli ciąg dalszy wielkich przemian... Pozytywizm jest epoką wyróżniającą się zdecydowanie pośród swoich poprzedniczek. Niebywały rozwój nauki rzutował na wszelkie artystyczne dyscypliny. W pozytywizmie wyróżniamy dwa okresy: pierwszy to okres jasny, zdobycze cywilizacyjne, zmechanizowanie produkcji i życia, dało nadzieję na odbudowę państwa. Człowiek nagle był w stanie pokonać dotychczasowe ograniczenia, jednak po okresie wielkich pragnień pozytywistom przyszło się zderzyć z codziennością. Mimo rozwoju nauki, techniki, myśli i społeczeństwa, okazuje się, że reformy idą bardzo mozolnie, głód, choroby i wyzysk wciąż nękają najniższe warstwy społeczne, a polska nie odzyskuje niepodległości.


NAJWAŻNIEJSZE ZJAWISKA EPOKI:

- gwałtowny rozwój nauk przyrodniczych (odkrycia Kocha, Pasteura, Darwina )
- postęp techniczny ( np. tramwaj, metro, telefon)
- rozwój kapitalizmu europejskiego
- powstawanie wielkich skupisk miejskich
- niechęć do irracjonalizmu i metafizyki
- powstawanie nowych zawodów ( np. inżyniera ) do obsługi nowych gałęzi przemysłu
- przeświadczenie, że w uzyskaniu wiedzy o świecie należy stosować obserwację i eksperyment

W POLSCE:

- antypolska polityka państw zaborczych
- uwłaszczenie chłopów
- migracja do miast
- dynamiczne kształtowanie się inteligencji pochodzenia szlacheckiego
- propagowanie pracy organicznej i pracy u podstaw
- odejście od romantycznego etosu walki
- nasilenie się działalności partii marksistowskich ( PPS )

OSIĄGNIĘCIA NAUKI I TECHNIKI:

-1853 lampa naftowa
-1861 rower
-1862 lodówka
-1863 I-a linia metra w Londynie
-1866 dynamit ( Nobel )
-1867 maszyna do pisania ( Remington )
-1869 Kanał Sueski, okresowy układ pierwiastków ( Mendelejew ), odkurzacz
-1870 odkrycie Troi ( Schliemann )
-1871 teoria Darwina
-1876 telefon ( Bell )
-1877 fonograf ( Edison )
-1879 żarówka ( Edison )
-1880 odkrycie prątków gruźlicy ( Koch ), szczepionka ( Pasteur )
-1885 silnik samochodowy ( Daimler, Benz ), zastosowanie szczepionki Pasteura
-1889 wieża Eiffla
-1895 promienie Roentgena, kinematograf ( bracia Lumiere )
-1898 odkrycie radu i polonu ( M.Skłodowska- Curie i P. Curie ),radiotelegraf (Marconi )

CECHY LITERATURY
-realizm: wierne, obiektywne i bezstronne odtwarzanie rzeczywistości; prawdopodobieństwo przedstawionego świata, postacie i sytuacje reprezentatywne dla środowiska społecznego ( B.Prus,E.Orzeszkowa, H.Balzac, F.Dostojewski,
L.Tołstoj )
-naturalizm: eksponowanie ciemnej strony rzeczywistości, biologizm człowieka, antyestetyzm, skrupulatność opisu, wiernie oddany język bohaterów (E.Zola, G.Flaubert, E.Orzeszkowa )
-utylitaryzm: użyteczność, wzorce, dydaktyzm, moralizatorstwo, krzewienie ideałów
-scjentyzm: propagowanie wiedzy, uznawane za wartościowe to, co poznawalne rozumowo
-współczesna tematyka

NAJPOPULARNIEJSZE GATUNKI LITERACKIE I PUBLICYSTYCZNE
powieść ( realistyczna, naturalistyczna, bidermeierowska, tendencyjna, historyczna )
opowiadanie; nowela;obrazek;pieśń; sonet; farsa; opera ;melodramat;szkic esej;felieton; reportaż

MALARSTWO

-szczegóły obserwowanej rzeczywistości, świat bez upiększeń
-codzienne życie, pospolitość jako opozycja wobec tradycji symbolizowania
-nurt realistyczny ( Courbet podczas paryskiej Wystawy Światowej w 1855r. po raz pierwszy w odniesieniu do sztuk pięknych zastosował tytuł Realizm )
-malarstwo historyczne
-zerwanie z pozowaniem modeli, wyjście z pracowni w plener
-zainteresowanie naturalizmem
-malarstwo pejzażowe

Dominującym prądem w malarstwie i rzeźbie 2. połowy XIX w. był realizm - jego ojcem duchowym w dziedzinie malarstwa był G. Courbet (1841-1915).W 1855 podczas Światowej Wystawy w Paryżu urządzono ekspozycję jego obrazów pod nazwą Realizm - był to zarazem tytuł programu, w którym deklarowano pragnienie zerwania z idealizującą sztuką akademicką (akademizm) na rzecz realnych wartości świata widzialnego.



Kamieniarze



Pochodzenie świata

Realiści wprowadzili do sztuki szereg nowych tematów, uważanych dotąd za "plebejskie". Oprócz scen rodzajowych z życia niższych warstw społecznych tworzyli znakomite pejzaże.
W latach 50. w Anglii zawiązała się grupa młodych malarzy, którzy postanowili zerwać ze stylem epoki poprzedniej i zaczęli głosić program sztuki wiernej wobec rzeczywistości. Nazwali się prerafaelitami, gdyż wzorem było dla nich malarstwo powstałe „przed Rafaelem”. Ich jasne, wyraziste obrazy są przesycone ukrytymi znaczeniami, toteż są oni dziś uważani za prekursorów symbolizmu.



Ofelia

G.Courbet Kamieniarze, Śpiąca prządka
J.Matejko Rejtan, Hołd pruski, Autoportret
I.Riepin Nie poznali go
A.Grottger Polonia (cykl rysunków )
J.Chełmoński Babie lato, Bociany, Na folwarku
A.Gierymski Powiśle, Piaskarze
M.Gierymski Patrol powstańczy, Pogrzeb mieszczanina
J.Kossak Sobieski pod Wiedniem
H.Rodakowski portrety np. gen.H.Dembińskiego
H.Siemiradzki Pochodnie Nerona, Orgia rzymska
A.Kotsis Ostatnia chudoba, Matula pomarli
J.Brandt Bitwa pod Chocimiem
M.Gottlieb Portret siostry Anny
F.Kostrzewski Czytelnicy prasy M.E.Andriolli ilustracje do Pana Tadeusza

RZEŹBA

-kontynuacja stylów z epok wcześniejszych
-II poł. wieku liczne dzieła pomnikowe

F.A.Bartholdi Statua Wolności w Nowym Jorku
P.Weloński Gladiator

ARCHITEKTURA

-eklektyzm ( łączenie różnorodnych stylów i szkół )
-rozwój urbanistyki, np. przebudowa centrum Paryża
-wielkie dokonania przemysłowe i cywilizacyjne ( kanał Sueski, kolej transsyberyjska )

G.Eiffel stalowa wieża w Paryżu
F.Lesseps Kanał Sueski
Ch.Garnier Opera Paryska

MUZYKA
-początek muzyki okresu neoromantyzmu ( 1850 )
-poemat symfoniczny, uwertura
-nawiązanie do form klasycznych i barokowych z zastosowaniem polifonii
-tendencje realistyczne
-w muzyce operowej weryzm ( wprowadzanie na scenę zwykłych ludzi, np. Puccini )
G.Verdi -
Ryszard Wagner –niemiecki; Walkiria – pierścien nibelungaCwałowanie z Walkirii
Ryszard Strauss – niemiecki kompozytor Makbet, elektra, WALC
J.Bramhs - niemiec
Georgie Bizet – Francuz, Poławiacze pereł i Carmen
Edward Grieg – Szkot – Morning mood
Piotr Czajkowski (Tchaikovsky)- rosjanin, jezioro łabędzie