Analiza utworu Czatyrdah Adama Mickiewicza i fragmentów wiersza XV z Księgi ubogich Jana Kasprowicza

Matura próbna była w tym roku niezwykle zaskakująca. Temat pierwszy dotyczył analizy i interpretacji porównawczej dwóch wierszy, czego zwykliśmy spodziewać się na maturze o poziomie rozszerzonym. Poniżej zamieszczam ów zaskakujący arkusz próbny wraz z operonowskim kluczem.


Dokonaj analizy utworu Czatyrdah Adama Mickiewicza i fragmentów wiersza XV z Księgi ubogich Jana Kasprowicza, a następnie porównaj zawarte w nich obrazy gór i ludzi. Zwróć uwagę na stosunek człowieka do przyrody.


Adam Mickiewicz, Czatyrdach
Mirza
Drżąc muślemin całuje stopy twej opoki,
Maszcie krymskiego statku, wielki Czatyrdachu!
O minarecie świata! o gór Padyszachu!
Ty, nad skały poziomu uciekłszy w obłoki,

Siedzisz sobie pod bramą niebios, jak wysoki
Gabryjel, pilnujący edeńskiego gmachu;
Ciemny las twoim płaszczem, a jańczary strachu
Twój turban z chmur haftują błyskawic potoki.

Nam czy słońce dopieka, czyli mgła ocienia,
Czy sarańcza plon zetnie, czy giaur pali domy -
Czatyrdahu, ty zawsze głuchy, nieruchomy,

Między światem i niebem jak drogman stworzenia,
Podesławszy pod nogi ziemie, ludzi, gromy,
Słuchasz tylko, co mówi Bóg do przyrodzenia.

Jan Kasprowicz, Księga ubogich
XV Fragmenty


O Wierchu, ty Wierchu Lodowy!
I znowu się zwracam do ciebie,
Olbrzymie, rozbłękitniony
Na tym błękitnym niebie.

Stoisz naprzeciw mych okien,
Codziennie widzieć cię muszę,
Zaglądasz z swej dali w mą izbę,
A nieraz, zda mi się, w duszę.

Zda mi się, że nieraz się pytasz,
Skąpan w światłości południa,
Czy jeszcze jest coś w moim wnętrzu,
Co drogę mi w słońce utrudnia.

I owszem, przyznaję, że jeszcze
Mrok jakiś kryje się na dnie,
Cień świata, co rwał mnie w swą otchłań
I dzisiaj mi radość mą kradnie.

(...)

Ale mnie wnet odbiegają
Te kłamu zwiastuny i gońce,
Dziś moją prawdą wszechwładną
Zieloność, woń łąki i słońce.

Przenika mnie blask ich i świeżość,
I twoja skalista władza,
O Wierchu, kowany w granicie,
Krew świeżą mi w żyły wprowadza.

(...)

Czuję, że dzisiaj mi skrzydła
Potrójnie się wzmogły, poczwórnie,
Żem gotów na lot się odważyć
Nad te podniebne turnie.

Pytasz się, Wierchu, swym blaskiem
Patrzący do mego wnętrza,
Czy wiem już, że wszystkim jest słońce,
Że to potęga najświętsza?

Wiem dobrze, a jeśli się echem
Pomrok odezwie dalekiem,
Azali być może inaczej?
Wszak człowiek jest tylko człowiekiem.

O Wierchu, ty Wierchu Lodowy!
I znowu się zwracam do ciebie,
Olbrzymie, rozbłękitniony
Na tym błękitnym niebie.



I. ROZWINIĘCIE TEMATU (max 25 pkt)
1. Rozpoznanie wstępne – Czatyrdah (0–1 pkt)
Na przykład:
a) obraz szczytu w górach krymskich,
b) podmiot liryczny – mirza (tatarski szlachcic) wypowiadający się w imieniu zbiorowości – miejscowej ludności („nam czy słońce dopieka”),
c) adresat wiersza – góry („Czatyrdahu”, „siedzisz sobie”),
d) personifikacja szczytu („siedzisz sobie”, „słuchasz”),
e) gatunek – sonet.

2. Obraz gór – Czatyrdah (0–4 pkt)
Na przykład:
a) wysoki szczyt górujący nad innymi („maszt krymskiego statku”, „wielki”),
b) wyjątkowy wśród innych szczytów („minaret świata”, „gór pady szach”),
c) sprawia wrażenie się gającego nieba („twój turban z chmur”),
d) porośnięty lasami („ciemny las twoim płaszczem”),
e) obojętny na ludzkie problemy, niezmienny, niewzruszony,
f) łącznik między niebem i ziemią.

3. Obraz człowieka – Czatyrdah (0–3 pkt)

a) kruchy, słaby,
b) żyjący w ciągłym zagrożeniu („szarańcza plon zetnie”, „giaur pali domy”),
c) odczuwający swoją małość,
d) potrzebujący pomocy.

4. Stosunek człowieka do przyrody – Czatyrdah (0–3 pkt)

a) natura budzi lęk („drżąc muślimin całuje stopy twej opoki”),
b) jednocześnie budzi zachwyt (wykrzyknienia, metafory i porównania, słownictwo oceniające, nacechowane emocjonalnie),
c) przekonanie o potędze przyrody,
d) odczuwanie dystansu, braku więzi ze światem przyrody,
e) przekonanie o wyższości natury nad człowiekiem.

5. Rozpoznanie wstępne – Księga ubogich (0–1 pkt)

a) obraz szczytu w Tatrach,
b) podmiot liryczny mieszka w pobliżu szczytu, wypowiada się w swoim imieniu („mych okien”, „ma izba”, „zda mi się”),
c) adresat wiersza – góry („Wierchu”, „się zwracam do ciebie”),
d) personifikacja szczytu („pytasz się, Wierchu”).

6. Obraz gór – Księga ubogich (0–4 pkt)

a) wielki („olbrzym”),
b) ukazany na tle błękitnego nieba, przejmuje je go kolor („rozbłękitniony”),
c) znajduje się daleko („zaglądasz z swej dali”),
d) oświetlony blaskiem słońca („skąpan w światłościach południa”),
e) pełen blasku,
f) wyjątkowa pozycja w świecie przyrody („skalista władza”),
g) skalisty, granitowy („kowany w granicie”),
h) nie obojętny na sytuację człowieka, bliski człowiekowi,
i) pełen mądrości, świadomy problemów człowieka.

7. Obraz człowieka – Księga ubogich (0–3 pkt)

a) przeżył przemianę („Czy jeszcze jest coś w moim wnętrzu,/Co drogę mi w słońce utrudnia.”),
b) odczuwał smutek, był pesymistą, dekadentem („Cień świata, co rwał mnie w swą otchłań, /I dzisiaj mi radość mą kradnie.”),
c) przyroda pomaga mu odnaleźć sens i radość życia („Dziś moją prawdą wszechwładną /Zieloność, woń łąki i słońce.”),
d) zmienia się pod wpływem przyrody („I twoja skalista władza, […]/Krew świeżą mi w żyły wprowadza.”),
e) pogodzony z ludzkimi słabościami („Wszak człowiek jest tylko człowiekiem.”).

8. Stosunek człowieka do przyrody – Księga ubogich (0–3 pkt)
a) przyroda jako adresat ludzkich rozterek („i znowu się zwracam do ciebie”),
b) przyroda jako element skłaniający do refleksji, zajrzenia w głąb siebie,
c) przyroda jest najważniejsza („potęga najświętsza”),
d) poczucie więzi z przyrodą („I twoja skalista władza, […]/Krew świeżą mi w żyły wprowadza.”),
e) kontakt z przyrodą łagodzi postawę dekadencką, smutek, pesymizm.


9. Wnioski (0–3 pkt)

Pełny wniosek (3 pkt)
Opisanie różnic w obrazach gór, człowieka i relacji między nimi w obu wierszach.

Dostrzeżenie monumentalizmu Czatyrdaha i przeciwstawienie go nastrojowi intymności w wierszu Kasprowicza. Wy jaśnienie związku między konwencjami epok a obrazami gór (romantyczny egzotyzm – młodopolski franciszkanizm).

Częściowy wniosek (2 pkt)
Opisanie podstawowych różnic w obrazach gór, człowieka i relacji między nimi w obu wierszach.
Próba podsumowania (1 pkt)
Stwierdzenie, że obrazy gór, człowieka i relacji między nimi w obu wierszach są odmienne.

Komentarze

  1. Ten komentarz został usunięty przez administratora bloga.

    OdpowiedzUsuń
  2. super opisane :)bardzo pomogło:)

    OdpowiedzUsuń
  3. oby łatwo i w miare zrozumiale było na maturze w maju :):)powodzenia

    OdpowiedzUsuń
  4. wszystko czego szukałam... WLK dzięki=D

    OdpowiedzUsuń
  5. ble ble jebac stal

    OdpowiedzUsuń
  6. bardzo fajneczne

    OdpowiedzUsuń
  7. przydalo sie dzieki

    OdpowiedzUsuń
  8. Dlaczego znajduje to czego potrzebuje gdy zrobilam prace sama ;o. Ale bynajmniej wiem ze mam dobrze ;p

    OdpowiedzUsuń
  9. bardzo pomocna praca, dzięki :)

    OdpowiedzUsuń
  10. suffceKnedo Paula Wood Crack
    peatimbuitrem

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz