Sentymentalizm Franciszka Karpińskiego

Sentymentalna twórczość Franciszka Karpińskiego jest ważnym elementem polskiej literatury. Zwany na dworze "śpiewakiem Justyny" pisał niezwykle osobiste utwory oddające głębie uczuć i wzruszeń targających duszą poety XVII-go wieku. Do Justyny Tęskność na wiosnę Utwór stylizowany jest na pieśń o prostej tematyce i układzie wersyfikacyjnym oraz rymach żeńskich. W wierszu odnajdujemy echa niespełnionej miłości poety do Marianny. Elementy sentymentalne: - Hasło powrotu do natury - wiosna budzi się do życia, zboże dojrzewa, łąki kwitną. - Miłość, tęsknota, żal, smutek, rozpacz to uczucia targające wnętrzem podmiotu lirycznego, potęguje je kontrastowe zestawienie z obrazem budzącej się do życia wiosny. - Czułostkowość i łzawość - podmiot liryczny używa wykrzyknień i pytajników aby w pełni oddać wewnętrzne emocje oraz własna bezradność symbolizowaną przez wylane w ziemię łzy. Utwór zbudowany jest na zasadzie antytez, budzącej się do życia wiośnie przeciwstawiony jest smutek i samotność podmiotu lirycznego. Laura i Filon To sielanka o cechach dramatu - dialog Laury i Filona brzmi jak aria operowa. Konwencjonalnie zbudowana sielanka jest dwupłaszczyznowa: - Pierwsza płaszczyzna to opisowe wprowadzenie: wieś, księżyc, jawor, noc.

"Już miesiąc zeszedł, psy się uśpiły I coś tam klaszcze za borem."

- Druga płaszczyzna to wypowiedzi bohaterów w formie tzw. przytoczeń. Bohaterami sielanki są mieszkający we wsi Laura i Filon. Uczucia sentymentalne występujące w utworze to: tęsknota, miłość, zazdrość, smutek i rozpacz. Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta ostatniego polskiego króla z domu Jagiełłów Utwór stylizowany jest na gatunek lamentacyjny - żale. Wykrzyknienia oddają emocje Sarmaty darzącego wielką miłością ojczyznę i nie umiejącego pogodzić się z jej upadkiem. Kolejne apostrofy kierowane są: do ojczyzny, do Wisły, do ostatniego Jagiellona. Sarmatą targa żal i tęsknota:

"Ta, co od morza aż do morza władła, Kawałka ziemi nie ma na mogiłę!"

Utwór jest na wskroś czułostkowy i łzawy o czym dobitnie świadczy ostatnia strofa zbudowana z coraz krótszych wersów oddających szloch i rozpacz Sarmaty.

Składam niezdatną w tej dobie Szablę, wesołość, nadzieję I tę lutnię biedną!... Oto mój sprzęt cały! Łzy mi tylko jedne Zostały!..."

Racjonalizm	Sentymentalizm
Przedstawiciele
Krasicki Zabłocki Trembecki	Karpiński Kniaźnin
Źródła
antyczne	rodzime
europejskie
Filozofia
racjonalizm	idealizm
Temat
-krytyka obyczajowości i mentalności, - stosunki społeczno-polityczne,	- przeżycia jednostki, - uczucia i stany wewnętrzne,
Bohater
Typ reprezentatywny dla grupy społecznej (modelowy)	Człowiek o czułym i wrażliwym sercu,
Cel
utylitaryzm - użyteczność	Dążenie do szczęścia jednostki,
Język
Jasny, zwięzły, ton wysoki, komunikatywny,decorum	Prosty, potoczny, styl emocjonalny, nastrojowość, konwencjonalizacja,
Gatunki
Publicystyka, komedia, bajka, satyra, poemat heroikomiczny, powieść dydaktyczna	Sielanka, pieśń, elegia, powieść sentymentalna